جزئیاتی از مشورت آیت‌الله هاشمی با رهبر انقلاب
بنده در آن مقطع زمانی به عنوان نماینده در مجلس حضور داشتم و آیت‌الله هاشمی ریاست مجلس را برعهده داشتند. بنده به خوبی به خاطر می‌آورم که در آن مقطع زمانی همه بزرگان کشور نسبت به این مسأله نگران بودند که حضرت امام(ره) چگونه می‌خواهد مردم را برای اعلام پایان جنگ متقاعد کند.
عصر خبر: «مقام معظم رهبری در تمام مسائل مهم داخلی و خارجی با آیت‌الله هاشمی مشورت می‌کردند و ایشان در تمام سیاستگذاری‌های کلان کشور نقش مهمی ایفا می‌کردند. بنده به خاطر دارم که یک بار آیت‌الله هاشمی قصد داشتند به سفر بروند. با این وجود مقام معظم رهبری از ایشان خواسته بودند که برای مشورت درباره یک مسأله مهم با رهبری دیدار کنند که آیت‌الله هاشمی سفر خود را لغو کرده و برای مشورت خدمت مقام معظم رهبری رسیده بودند.»
روزنامه «آرمان» آورده است: حجت‌الاسلام محمد اشرفی اصفهانی فرزند شهید محراب آیت‌الله اشرفی اصفهانی، نماینده دوره‌های دوم و سوم مجلس شورای اسلامی و مشاور آیت‌الله هاشمی در دوران ریاست جمهوری ایشان است. ایشان که از یاران نزدیک آیت‌الله هاشمی بوده است در گفت‌وگو با «آرمان» عنوان می‌کند: «هنوز رحلت آیت‌الله هاشمی را باور ندارم و در شوک این اتفاق هستم و هربار که به این مسأله فکر می‌کنم غم و اندوه سراسر وجودم را فرا می‌گیرد».
حجت‌الاسلام اشرفی اصفهانی همچنین به رابطه آیت‌الله هاشمی و آیت‌الله خامنه‌ای اشاره و خاطرنشان می‌کند: «مقام معظم رهبری در تمام مسائل مهم داخلی و خارجی با آیت‌الله هاشمی مشورت می‌کردند و ایشان در تمام سیاستگذاری‌های کلان کشور نقش مهمی ایفا می‌کردند. بنده به خاطر دارم که یک بار آیت‌الله هاشمی قصد داشتند به سفر بروند.
با این وجود مقام معظم رهبری از ایشان خواسته بودند که برای مشورت درباره یک مسأله مهم با رهبری دیدار کنند که آیت‌الله هاشمی سفر خود را لغو کرده و برای مشورت خدمت مقام معظم رهبری رسیده بودند. البته این مشورت دوطرفه بود و آیت‌الله هاشمی نیز در همه مسائل مهم و تاثیرگذار داخلی و خارجی با آیت‌الله خامنه ای مشورت می‌کردند و نظرات ایشان را جویا می‌شدند».
در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید:
درگذشت آیت‌الله هاشمی چه پیامدهایی برای نظام سیاسی ایران به همراه خواهد داشت؟
آیت‌الله هاشمی شخصیتی بی نظیر و جامع در تاریخ انقلاب اسلامی بود که از ویژگی‌های ممتازی برخوردار بودند.ایشان در مرحله اول معتمد و امین حضرت امام(ره) و پس از ایشان یار باوفای مقام معظم رهبری در اداره کشور بودند. از سوی دیگر آیت‌الله هاشمی شخصیتی اندیشمند، مفسر، عالم، مجاهد، مبارز، مدیر و مدبر بودند.هنوز هم برای بنده و بسیاری از مردم درگذشت غیرمنتظره ایشان باور کردنی نیست و بنده هنوز در شوک رحلت ایشان هستم. آشنایی بنده با آیت‌الله هاشمی به سال ۱۳۴۰ و پس از رحلت آیت ا… بروجردی باز می‌گردد. در آن مقطع زمانی بنده طلبه جوانی بودم که در حوزه علمیه قم درس می‌خواندم و آیت‌الله هاشمی نیز در قم طلبگی می‌کردند.
در ابتدای سال۱۳۴۰ رژیم شاهنشاهی قصد داشت روحانیون و طلبه‌ها را به سربازی بفرستد. به همین دلیل بسیاری از طلبه‌ها و از جمله آیت‌الله هاشمی را دستگیر کردند تا به خدمت سربازی بفرستند. این در حالی بود که بسیاری از طلبه‌ها از سربازی فرار کردند اما آیت‌الله هاشمی تمام دوسال را در پادگان باقی ماندند و عنوان کردند قصد دارند قواعد و اصول نظامی گری را در دوران سربازی فرا بگیرند.آیت‌الله هاشمی شخصیت جامع‌الاطرافی بودند. به عنوان مثال ایشان از نظر علمی سرآمد روزگار خود بودند و از این نظر جایگاه ممتازی در حوزه علمیه قم داشتند.
متاسفانه شخصیت علمی آیت‌الله هاشمی کمتر مورد توجه قرار گرفته و نسل جدید با این جنبه از شخصیت ایشان زیاد آشنا نیست. این در حالی است که ایشان یک مجتهد مسلم و از شاگردان ممتاز حضرت امام(ره)،علامه طباطبایی و آیت‌الله محقق داماد بودند. از سوی دیگر ایشان با شهید باهنر و شهید مفتح هم‌دوره و هم‌بحث بودند. آیت‌الله هاشمی در عین اینکه از نظر علمی دارای جایگاه ممتازی بودند، در مبارزات سیاسی نیز حضور فعال و تعیین‌کننده‌ای داشتند و در این راه سختی‌ها و شکنجه‌های زیادی دیدند و در مقاطع مختلف توسط رژیم شاهنشاهی دستگیر شدند.
چرا شخصیت علمی آیت‌الله هاشمی تحت لوای شخصیت سیاسی و تاریخی ایشان قرار گرفته و کمتر مورد توجه واقع شده است؟
بنده بارها این نکته را به ایشان گوشزد می‌کردم. یک بار بنده به آیت‌الله هاشمی گفتم چرا شما نیز مانند برخی از بزرگان جلسات درس و بحث در زمینه فقه و فلسفه در تهران برگزار نمی‌کنید؟ ایشان در پاسخ به من عنوان کردند «بسیار علاقه دارم این کار را انجام بدهم اما به دلیل مشغله و گرفتاری‌هایی که دارم فرصت برگزاری کلاس درس را ندارم». البته ایشان در این مورد حق داشتند.
به هر حال آیت‌الله هاشمی از ابتدای انقلاب در مناصب مختلف و مهمی حضور داشتند. مناصبی مانند ریاست مجلس، ریاست جمهوری، فرماندهی جنگ، امام جمعه تهران وریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام بسیار وقت‌گیر و طاقت‌فرسا بود و ایشان به واقع فرصت کافی برای برگزاری کلاس درس نداشتند.
بنده در مجلس دوم که آیت‌الله هاشمی ریاست آن را برعهده داشتند به عنوان نماینده حضور داشتم. یک بار به خاطر می‌آورم که نایب رئیس مجلس به بنده گفت:«آقای‌هاشمی در طول شبانه روز فقط چهار ساعت می‌خوابند و در حدود بیست ساعت در طول شبانه روز در مدیریت مجلس و کشور فعالیت می‌کنند». این در حالی بود که کشور در آن مقطع زمانی درگیر جنگ تحمیلی هم شده بود و آیت‌الله هاشمی علاوه براین که ریاست مجلس را برعهده داشتند به دستور حضرت امام(ره) فرماندهی جنگ را نیز برعهده داشتند. از سوی دیگر آیت‌الله هاشمی در شرایطی مسئولیت مجلس، جنگ و ریاست جمهوری را برعهده گرفتند که کشور با مشکلات بسیار زیادی مواجه شده بود.
با این وجود بسیاری از مشکلات و بحران‌های مهم تاریخ انقلاب به دست آیت‌الله هاشمی و تدبیر ایشان حل شدند.بدون شک مهم‌ترین مشکلی که آیت‌الله هاشمی حل کردند مسأله جایگزینی حضرت امام(ره) پس از درگذشت ایشان بود. در این مقطع زمانی بسیاری از بزرگان نظام برای جایگزینی حضرت امام(ره) دچار نگرانی و ناامیدی شده بودند اما آیت‌الله هاشمی با تدبیری که نشان دادند صالح ترین افراد یعنی آیت‌الله خامنه‌ای را به عنوان شخصیتی امین و معتمد به خبرگان رهبری معرفی کردند و اعضای خبرگان نیز آیت‌الله خامنه ای را به رهبری نظام سیاسی انتخاب کردند.
چرا آیت‌الله هاشمی از بین این همه رجال تاریخی به میرزا تقی‌خان امیرکبیر علاقه داشتند؟
امیرکبیر از روح آزادمنشی و بزرگ منشی برخوردار بود و به همین دلیل مردم به ایشان علاقه داشتند. به نظر من شخصیت و روزگار آیت‌الله هاشمی از بسیاری از جهات به میرزا تقی خان امیر کبیر شباهت داشت و به همین دلیل به ایشان علاقه مند بودند.نکته دیگر اینکه پس از جنگ تحمیلی کشور در وضعیت ناگواری قرار داشت و جنگ برای ما خرابی‌ها و نابه سامانی‌های زیادی به بار آورده بود.
در این مقطع زمانی نیز آیت‌الله هاشمی طلایه‌دار سازندگی و آبادی کشور شدند و تلاش کردند خرابی‌های جنگ را بازسازی کنند و کشور را دوباره در مسیر پیشرفت و ترقی هدایت کنند. به همین دلیل نیز ایشان به «سردار سازندگی» معروف شدند که در واقع لقبی برازنده ایشان بود. در نتیجه یکی از دلایل تشابه آیت‌الله هاشمی با امیر کبیر علاقه و میل هر دو این شخصیت‌های تاریخی برای آبادی و سربلندی ایران بوده است.
آیت‌الله هاشمی نقش مهمی در پایان جنگ تحمیلی داشتند. با این وجود در طول حیات ایشان برخی از این مسائل ناگفته ماند. نقش ایشان در خاتمه دادن به جنگ تحمیلی به چه میزان تاثیرگذار بود؟
بنده در آن مقطع زمانی به عنوان نماینده در مجلس حضور داشتم و آیت‌الله هاشمی ریاست مجلس را برعهده داشتند. بنده به خوبی به خاطر می‌آورم که در آن مقطع زمانی همه بزرگان کشور نسبت به این مسأله نگران بودند که حضرت امام(ره) چگونه می‌خواهد مردم را برای اعلام پایان جنگ متقاعد کند.
در این بین آیت‌الله هاشمی معتقدند بودند که حضرت امام(ره) خود به خوبی به این مسأله آگاهی دارند که به شیوه ای با مردم سخن بگویند و واقعیت ماجرا را برای مردم بازگو کنند.البته در این زمینه آیت ا… خامنه ای نیز با آیت‌الله هاشمی هم عقیده بودند و بر این مسأله تاکید می‌کردند. در این مقطع زمانی برخی با پایان جنگ به صورت جدی مخالف بودند و در حال تلاش بودند که حضرت امام(ره) را برای حمله به خاک عراق متقاعد کنند.
این عده بر این باور بودند که راه بیت‌المقدس از راه کربلا می‌گذرد و با تصرف خاک عراق می‌توان آماده حرکت به سمت بیت‌المقدس شد. در این مقطع زمانی آیت‌الله هاشمی طی جلسات متعدد وضعیت تسلیحات و توانایی کشور و همچنین شرایط دشمن وچشم انداز آینده جنگ را برای حضرت امام(ره) تشریح و تبیین کردند. حضرت امام(ره) نیز با درایتی که داشتند استدلال‌های آیت‌الله هاشمی و همراهان ایشان را پذیرفتند و قطعنامه ۵۹۸ را قبول کردند.
نکته قابل تأمل اینکه آیت‌الله هاشمی که به دلیل فرماندهی جنگ با وضعیت نظامی ایران آشنایی کامل داشت در دوران ریاست جمهوری خود بسیاری از کمبود‌های نظامی ایران را برطرف کرد و دستور ساخت و طراحی بسیاری از سلاح‌های مهم و استراتژیک امروزی کشور را صادر کرد. در نتیجه بسیاری از ساختار‌های نظامی کشور در دوران ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی و با دستور مستقیم ایشان شکل گرفت و ایشان در طراحی توانایی نظامی ایران نقش بسیار برجسته ای ایفا کردند.
به همین دلیل است که در شرایط کنونی ایران از نظر توانایی‌های نظامی قدرت اول منطقه و یکی از قدرتمندترین کشورهای جهان است.مسأله مهم دیگری که پس از جنگ رخ داد نقش آیت‌الله هاشمی در مدیریت عملیات مرصاد بود که منافقین پس از پذیرش قطعنامه به ایران حمله کرده بودند.در این مقطع زمانی آیت‌الله هاشمی شخصا وارد کرمانشاه شدند و به مدت یک هفته مدیریت عملیات را با فرماندهان سپاه پاسداران و ارتش برعهده داشتند و از نزدیک بر همه مسائل نظارت می‌کردند.
با این وجود ما مشاهده می‌کردیم که در هفته دفاع مقدس صدا وسیما هیچ عکس و سخنی از آیت‌الله هاشمی به عنوان فرمانده جنگ نشان نمی‌دهد و هیچ خبری از ایشان منتشر نمی‌شود. بنده در این جا قصد دارم از صداوسیما به خاطر این گونه رفتار گلایه کنم. البته در یک سال اخیر عملکرد صدا وسیما در این زمینه تاحدود زیادی بهتر شده بود و این سازمان در مراسم تشییع آیت‌الله هاشمی عملکرد قابل قبولی از خود نشان داد.
یکی از خصوصیات بارز آیت‌الله هاشمی صبر در مقابل سختی‌ها و هجمه‌هایی بود که علیه ایشان صورت می‌گرفت.دلیل این مسأله چه بود؟چرا ایشان در شرایطی که می‌توانستند از خود دفاع کنند و پاسخ منتقدان را بدهند از این کار خودداری می‌کردند؟
آیت‌الله هاشمی در این زمینه دارای یک جایگاه خاص هستند و کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که از نظر صبر و تحمل و گذشت مانند ایشان باشد.بنده در طول دولت‌های نهم و دهم با آیت‌الله هاشمی در ارتباط بودم و از نزدیک با دغدغه‌های ایشان نسبت به توهین‌هایی که نسبت به ایشان و خانواده ایشان صورت می‌گرفت آگاهی دارم. حتی در طول مجلس نهم که برخی از نابخردان سیاسی انواع و اقسام توهین‌ها، تهمت‌ها و فحاشی‌ها را علیه آیت‌الله هاشمی انجام می‌دادند ایشان هیچ‌گونه مقابله به مثل نمی‌کرد وبرای انسجام و وحدت کشور از پاسخگویی خودداری می‌کرد.
بنده چندین بار به ایشان عنوان کردم که چرا در مقابل این هجمه‌ها واکنش نشان نمی‌دهید و بدگویان را رسوا نمی‌کنید؟ آیت‌الله هاشمی در پاسخ به بنده و دیگر دوستان که چنین درخواستی داشتند عنوان می‌کردند: «بنده برای حفظ نظام و انقلاب صبر می‌کنم و چاره‌ای هم به جز صبر ندارم». آیت‌الله هاشمی اولین فردی بودند که خطر احمدی‌نژاد را به بزرگان نظام گوشزد کردند. ایشان در محافل خصوصی عنوان می‌کردند که من از همان ابتدا به این مسأله پی برده بودم که احمدی نژاد خرابی‌های زیادی برای کشور به بار خواهد آورد و این نکته را به دفعات به بزرگان و صاحب نظران گوشزد کرده بودم.
حتی ایشان عنوان می‌کردند که بنده به برخی از کمیسیون‌های مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز این خطر را گوشزد کرده بودم اما آنها در سال‌های ابتدایی این خطر را جدی نگرفتند. با این وجود پس از چند سال که احمدی نژاد ماهیت خود را نشان داد و به نابه سامانی‌ها در کشور دامن زد این افراد نیز حق را به بنده دادند و عنوان کردند باید زودتر به حرف شما گوش می‌کردیم. آیت‌الله هاشمی به اندازه ای در فضای سیاسی با تجربه و خبره شده بودند که آینده سیاسی ایران را به راحتی تحلیل و ارزیابی می‌کردند.
آیت‌الله هاشمی همواره تلاش می‌کردند گروه‌های مختلف سیاسی که تا حدودی با نظام فاصله گرفته اند را در نظام سیاسی نگه دارند. به نظر شما پس از رحلت ایشان این وظیفه برعهده چه کسی خواهد بود؟
فقدان آیت‌الله هاشمی برای نظام و جریان‌های سیاسی یک خلا و شکاف بزرگ است و پر کردن جای آیت‌الله هاشمی به سادگی امکان پذیر نیست.به نظر من پس از رحلت آیت‌الله هاشمی مقام معظم رهبری یک مشاور امین و یک یاور اندیشمند را از دست داده‌اند. مقام معظم رهبری در تمام مسائل مهم داخلی و خارجی با آیت‌الله هاشمی مشورت می‌کردند و ایشان در تمام سیاستگذاری‌های کلان کشور نقش مهمی ایفا می‌کردند. بنده به خاطر دارم که یک بار آیت‌الله هاشمی قصد داشتند به سفر بروند.
با این وجود مقام معظم رهبری از ایشان خواسته بودند که برای مشورت درباره یک مسأله مهم با رهبری دیدار کنند که که آیت‌الله هاشمی سفر خود را لغو کرده و برای مشورت خدمت مقام معظم رهبری رسیده بودند.البته این مشورت دو طرفه بود و آیت‌الله هاشمی نیز در همه مسائل مهم و تاثیرگذار داخلی و خارجی با آیت‌الله خامنه‌ای مشورت می‌کردند و نظرات ایشان را جویا می‌شدند.
آیت‌الله هاشمی همواره در مسیر حفظ انقلاب و نظام حرکت می‌کردند و هیچ گاه مسائل شخصی را بر مسائل نظام و انقلاب ترجیح نمی‌دادند.به عنوان مثال در مقطعی که بحث ریاست ایشان و آیت‌الله مهدوی کنی در انتخاب رئیس مجلس خبرگان مطرح شده بود بنده و برخی از دوستان خدمت ایشان رسیدیم و عنوان کردیم بهتر نبود شما ریاست مجلس خبرگان را برعهده می‌گرفتید.
ایشان عنوان کردند:«بین من و آیت ا… مهدوی کنی تفاوتی وجود ندارد و برای ایشان نیز مهم‌ترین مسأله حفظ وحدت و حرکت در مسیر انقلاب و آرمان‌های رهبری است. در نتیجه من هیچ لزومی ندیدم که بین یک دیدگاه مشترک رقابت سیاسی به وجود بیاید و به همین دلیل خود را کنار کشیدم تا آیت‌الله مهدوی کنی ریاست مجلس خبرگان را به دست بگیرند».
مثال دیگر در این زمینه کنار رفتن ایشان از ریاست مجلس خبرگان در دوره اخیر بود. این در حالی است که آیت‌الله هاشمی با اختلاف زیادی نسبت به بقیه افراد در تهران به عنوان نفر اول انتخاب شدند و با حمایت کامل مردم در این زمینه روبه رو شده بودند.
با این وجود ایشان ترجیح دادند در انتخابات رئیس مجلس خبرگان حضور پیدا نکنند تا فضای مجلس خبرگان و کشور دوقطبی نشود و وحدت همچنان در کشور حفظ شود. آیت‌الله هاشمی دارای سعه صدر و آینده‌نگری بسیار بالایی بودند و به همین دلیل جایگاه بلندی در بین مردم و بزرگان کشور داشتند.
