انتخاب شهردار با رأی مردم؛ آری یا نه؟

عصر خبر به نقل از شبكه مجازي آستان: بحث انتخاب مستقیم شهرداران توسط مردم، از چند هفته قبل، به فضای سیاسی کشور بازگشته و به یکی از مباحث روز مبدل شده است. لایحه‌ای که وزارت کشور به دولت فرستاده، لایحه “مدیریت شهری” نام دارد و بر اساس آن، انتخاب شهردار، تاسیس صندوق توسعه شهری و فراهم کردن مدیریت یکپارچه شهری و ایجاد پلیس شهر برای كنترل تخلفات شهری پیش‌بینی شده است.
بر اساس این لایحه، در شهرهای با جمعیت بالای 200 هزار نفر، شهرداران توسط مردم و در زمان انتخاب اعضای شورای شهر انتخاب می‌شوند. بر اساس لایحه دولت، در حدود 36 شهر کشور، همزمان با انتخابات شورای شهر، انتخاب شهردار نیز انجام خواهد شد. این شهرها عبارتند از: تهران، کرج، مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز، اهواز، قم، کرمانشاه، ارومیه، رشت، زاهدان، کرمان، اراک، همدان، یزد، اردبیل، بندرعباس، اسلام‌شهر، زنجان، قزوین، سنندج، خرم‌آباد، گرگان، ساری، ملارد، قدس، کاشان، گلستان، شهریار، دزفول، خمینی‌شهر، بروجرد، نیشابور، سبزوار، آمل، بابل، ورامین، آبادان، پاکدشت، خوی، ساوه.
همزمان، فوریت طرحی در مجلس تصویب شده که هدف آن نیز انتخاب مستقیم شهرداران توسط مردم است. موافقان این طرح، انتخاب شهردار توسط مردم را باعث بسط دموکراسی و دخالت مردم در تعیین سرنوشت شهر می‌دانند و مخالفان، آن را باعث بی‌اعتبار شدن شورای شهر به حساب می‌آورند.
تاکنون نظرسنجی دقیقی در خصوص انتخاب مستقیم شهرداران انجام نشده است. با این وجود، در نظرسنجی برنامه تلویزیونی مناظره نتایج جالبی بدست آمده است. سوال نظرسنجی این بود که در کدام صورت، شهردار کارآمدتری انتخاب و بر عملکرد شهرداری‌ها، موثرتر نظارت می‌شود؟ در پاسخ به این نظرسنجی پیامکی، حدود 75 درصد مردم با انتخاب مستقیم شهردار از سوی شهروندان موافق بودند، حدود 20 درصد هم به انتخاب شهردار از سوی اعضای شوراهای شهر رای دادند و حدود 5 درصد دیگرهم بر این باور بودند که انتخاب شهردار از سوی صاحب منصبان شهرها، به صلاح مدیریت شهری خواهد بود.

مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران
   
با رأی مستقیم مردم، فردی سیاسی یا صرفاً مشهور انتخاب می‌شود
تغییر در ماهیت روند انتخاب شهردار، شوراها را تضعیف خواهد کرد و این مساله به صرفه و صلاح شهر نخواهد بود. براساس نص صحیح قانون این وظیفه برعهده شوراها قرار داده شده و علت اصرار برخی بر تغییر این قانون چیست؟ این نوع انتخاب بیشتر شهردار را هم سیاسی و حزبی خواهد کرد که اگر چنین باشد شورا و شهرداری را به بزرگترین آفت خود که همان سیاسی‌کاری است دچار خواهند ساخت آفتی که همیشه در پیام‌ها و دیدار شوراها با مقام معظم رهبری به دوری از آن اعضاي شورا را دعوت می‌کنند زیرا جنس کار در شهرداری تخصصی است و نه سیاسی و ممکن است با انتخاب شهردار از سوی مردم، فردی صرفاً سیاسی یا مشهور در عامه مردم انتخاب شود.

مرتضی طلایی نایب رئیس شورای شهر تهران
   
نامزدهای شورا، قبل از انتخابات شهردارشان را معرفی کنند
معتقدم همزمان با برگزاری انتخابات شورای شهر تهران و نامزدها یا نتخابات که عمدتاً بصورت فراکسیون و گروهی وارد می‌شوند، شهردار مورد نظر خود را نیز معرفی کنند تا مردم علاوه بر انتخاب عضو شورای شهر نسبت به انتخاب شهردار خود نیز اقدام کنند. در غیر این صورت انتخاب شهردار به تنهایی توسط مردم جایگاه شورا را تضعیف می‌کند. انتخاب شهردار امری تخصصی است که با تصویب این لایحه دیگر انتخاب آن تخصصی نمی‌شود.

محمدباقر قاليباف شهردار تهران
   
در صورت انتخاب مستقیم شهردار، باید قوانین نحوه اداره شهر تغییر کند
بحث انتخاب شهردار با رأی مستقیم مردم چندوقتی است که مطرح شده و درباره آن صحبت‌‌های مختلفی شده است؛ اما به طور کلی در بعضی از شهرهای دنیا پارلمان شهری شهردار را انتخاب می‌کند و در برخی دیگر شهردار با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شود. این موضوع برمی‌گردد به قوانین ومقررات ونوع نگاه یکه به این موضوع وجود دارد. اگر بنا باشد شهردار با رای مستقیم مردم انتخاب شود، حتما باید قوانین و مقررات ونحوه اداره شهر تغییر کند. البته در قانون فعلی هم باید اصلاحاتی انجام شود؛ به طوری که امروز مدیریت یکپارچه شهری به یکی از دغدغه‌های شهرهای ما تبدیل شده است.بحث انتخاب شهردار با رأی مستقیم مردمی که لایحه‌ای است که بیش از سه سال تمامی صاحب نظران روی آن کار کرده و حالا تحت عنوان لایحه خدمات یکپارچه مدیریت شهری در دولت در حال بررسی است و پس از آن باید به مجلس برود. در این خصوص طبیعتاً این مجلس شورای اسلامی است که تصمیم نهایی را خواهد گرفت.

غلامرضا انصاری عضو شورای شهر تهران
   
مردم بايد شهرداران را انتخاب کنند
با توجه به عمر 15 ساله شوراها، در کنار انتخاب اعضاي آن، مردم بايد شهرداران را انتخاب کنند تا هم چهره ملی و کارآمد را داشته باشیم هم انتخاب، برنامه‌‌محور شود تا منتخب مردم را در مدیریت شهری و شورای شهر تعامل داشته باشد. با این وجود می‌توان تک‌تک شهرداران محلی و منطقه‌ای را مورد سوال قرار دارد.

محمدقسیم عثمانی نماینده مجلس شورای اسلامی
   
دخالت مستقیم شوراها در امور شهرداری‌ها نگران‌کننده است
باید توجه داشت که اصل 100 قانون اساسی جایگاه شوراهای شهر را به طور واضح تعیین کرده است که این جایگاه یک جایگاه صددرصد نظارتی است.
متاسفانه دخالت مستقیم شوراها در امور شهرداری‌ها از جمله موارد نگران‌کننده و خلاف صریح قانون است و شوراها با وجود وظایف خود در حوزه‌‌های مختلف شهری، متأسفانه عمدتاً متمرکز بر شوراهای شهرداری شده‌اند. امروز مجلس اصولگرا و دولت اعتدالگرا به این نتیجه رسیدند که شوراها نه تنها باری از روی دوش شهرها بر نداشته‌‌اند بلکه تبدیل به باری بر دوش مردم شده‌اند؛ بنابراين به دنبال آن هستیم که این وضعیت را اصلاح کنیم.

جعفر قادری نماینده مجلس شورای اسلامی
   
در بین سه مدل مطرح شده وضعیت موجود بهتر است
هر سه مدل پیشنهادشده برای انتخاب شهردار اشکالاتی دارد. بنده معتقد به روش چهارمی هستم که به مراتب از سه مدل پیشنهادی بهتر است اما در بین سه مدل مطرح شده، وضعیت موجود به مراتب می‌تواند بهتر باشد.
اولین ایراد در مدلی که توسط مجلس مطرح شده، مغایرت با قانون اساسی است. نماینده مجلس نمی‌تواند در کارهای اجرایی دخالت کند بنابراین این موضوع نیز یکی از کارهای اجرايی است که نماینده مجلس حق ورود به آن را ندارد. برخی افراد دولتی معتقدند شهردار پاسخگوی نمایندگان نیست اما در مدلی که از سوی مجلس پیشنهاد شده نیز باز هم شهردار به نمایندگان پاسخگو نخواهد بود. سهم نماینده مجلس در حدی نیست که شهردار پاسخگوی نمایندگان مجلس باشد. مدلی که دولت نیزمطرح کرده نیز با قانون اساسی مغایرت دارد چراکه در این قانون پنج مدل بیشتر برای شیوه انتخاب شهردار معرفی نشده است. بنابراین قطعاً شورای نگهبان از آن ایراد خواهد گرفت.

علی نوذرپور معاون امور شهرداری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور
   
شهردار به کسی می‌گویند که مستقیماً توسط مردم انتخاب شود
در کشورهاي باتجربه 100 ساله حوزه مدیریت شهری دو مدل غالب بوده است؛ اول مدل ابتدای مشروطه که مدل رهبری جمعی است و مردم انجمن بلديه را انتخاب می‌کردند و رئیس انجمن بلدیه، شهردار می‌شد. اما مدل عمده در طول 100 سال اخیر، مدل شورایی بوده است لذا ما هیچگاه شهرداری نداشته‌ایم چراکه شهردار به کسی می‌گویند که مستقیما توسط مردم انتخاب شود.
در کشور یک مدل داریم که متاسفانه همین یک مدال را برای همه شهرهای کشور استفاده می‌کنیم در حالیکه تجربه دنیا نشان می‌دهد که باید مدل‌های متفاوتی را برای شهرهای مختلف به طورهمزمان داشته باشیم و نباید خود را محدود به یک مدل کنیم.