تصویر سلامت مردم بازیچه قاچاق سازمان یافته

بازاری با حاشیه سود بسیار بالا که نه تعطیلی دارد و نه نظارت درستی بر آن اعمال می‌شود. همه این ویژگی‌ها، نظام سلامت را مستعد ورود کالاهای قاچاق کرده است. این بازار به حدی گسترده است که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در آن جای می‌گیرد. انواع و اقسام داروها، کالاها، دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی، کالاهای مرتبط با سلامت را در صف پراستفاده ترین اقلام مصرفی کشور قرار داده است.
به گزارش عصر خبر، بدترین قسمت ماجرا اینجاست که درصد قابل توجهی از این اقلام سلامت، به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود.روز گذشته نیز رئیس سازمان غذا و دارو درباره قاچاق اقلام سلامت به ایران، ابراز نگرانی کرد و به ایسنا گفت: تخمین ما این است که در حوزه سلامت اعم از دارو، لوازم آرایشی – بهداشتی، مکمل‌ها و تجهیزات پزشکی، میانگین قاچاق حدود 15 تا 20 درصد بازار است که البته این میزان در حوزه‌های مختلف متفاوت است. مثلا کمترین میزان قاچاق در دارو و بیشترین میزان در حوزه آرایشی است که حدود 50 درصد آن قاچاق است.
حجم ریالی قاچاق در کل بازار سلامت به حدی چشمگیر است که تخصیص همین مبلغ در مسیر قانونی می‌تواند بسیاری از مشکلات نظام سلامت را حل کند. آن طور که دیناروند خبر داده 30 هزار میلیارد تومان از بازار سلامت را کالاهای قاچاق تشکیل می‌دهد. یعنی سالانه 30 هزار میلیارد تومان خرج خرید کالاهایی می‌شود که سلامت عمومی جامعه را به خطر می‌اندازد.
در بازار غذا، اوضاع وخیم‌تر از دیگر کالاهای سلامت محور است. به گفته دیناروند، در بازار غذا هم که تقریبا چهار برابر کل حوزه سلامت است، شاهد پدیده قاچاق هستیم: «در فروشگاه‌های تهران و به‌خصوص در نوار شمالی متوجه می‌شوید که چقدر فرآورده غذایی غیرمجاز وجود دارد.»این حجم عظیم از قاچاق غذا و کالاهای سلامت محور، توسط قاچاقچیانی انجام می‌شود که عرصه را برای فعالیت‌های غیرقانونی‌شان تنگ نمی‌بینند. قاچاق‌کالاهای سلامت محور به صورت سازمان‌یافته، هدفدار و هوشمندانه انجام می‌شود؛ طوری که اغلب کالاهای قاچاق شده به کشور، روی دست قاچاقچیان نمی‌ماند و آنها خیلی زود، جنس‌هایشان را در بازار آشفته کالاهای سلامت، آب می‌کنند. حتی به گفته دیناروند، «شبکه توزیع اقلام قاچاق درست مانند شبکه رسمی کشور عمل می‌کند.»
داروهای گران؛ مورد علاقه قاچاقچیاناختلاف قیمت داروی قاچاق در داخل و خارج از کشور باید به اندازه‌ای باشد که قاچاقچی را به قاچاق دارو ترغیب کند، اما اگر قیمت دارو در داخل و خارج از کشور یکسان باشد، دیگر قاچاقچی هیچ انگیزه‌ای برای کار غیرقانونی نخواهد داشت.
در حقیقت به دلیل اختلاف قیمت شدید برخی داروها در داخل و خارج از کشور است که خیلی از داروهای ارزان از خارج از کشور به داخل قاچاق و با قیمتی بالاتر به بیمار یا دلال دارو فروخته می‌شود.
دکتر بابک مصباحی، عضو هیات‌مدیره انجمن داروسازان ایران در گفت‌وگو با جام‌جم، تائید می‌کند که قاچاق دارو در ایران خیلی کمتر از قاچاق سایر کالاهای سلامت‌محور است. به گفته او، بیشترین حجم داروهای قاچاق شده به ایران، داروهای گران‌قیمت مثل داروهای بیماران صعب‌العلاج است، زیرا قاچاقچی دنبال سود بیشتر است و قاچاق این داروها با ارزش ریالی بالاتر، سود بیشتری نیز دارد.
سود 11 میلیارد دلاری قاچاق داروبیشتر داروهای قاچاق تقلبی است، یعنی ظاهرش شبیه داروی واقعی است، اما ماده موثر داروی واقعی را ندارد، با این حال ماده موثره برخی داروهای قاچاق واقعی است، ولی شرایط نگهداری و حمل و نقلش، مصرف دارو را خطرناک کرده است. بنابراین داروی قاچاق، در هر دو حالت به سلامت عمومی جامعه صدمه می‌زند و حتی مصرف آن ممکن است به مرگ بیماران منجر شود.
مصباحی خاطرنشان می‌کند: در شش ماهه اول امسال، کل حجم بازار دارویی ایران بین 5/5 تا 6000 میلیارد تومان بوده و تخمین زده می‌شود این رقم تا پایان سال به 11 تا 12 هزار میلیارد تومان برسد.
هم رئیس سازمان غذا و دارو و هم این عضو هیات‌مدیره انجمن داروسازان ایران، تاکید دارند هیچ آمار ریالی دقیقی از میزان قاچاق دارو وجود ندارد، اما با این حال چند ماه قبل نادرقاضی پور، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس به خانه ملت خبر داد: درسال 92 درآمد قاچاقچیان دارو 4/5 میلیارد دلار بوده که درنتیجه ضعف دستگاه‌های نظارتی این موضوع در سال 94 به 11 میلیارد دلار رسیده که این یعنی سود قاچاق دارو از اسلحه و مواد مخدر نیز بیشتر است.
بازار 30 درصدی قاچاق تجهیزات پزشکیاز پنس و سرنگ و سرم بگیرید تا دستگاه‌های پیشرفته آزمایشگاهی به کشور ما قاچاق می‌شود. این روزها سهم زیادی از قاچاق کالاهای سلامت را کالاهای پزشکی تشکیل می‌دهد.دکتر حسین سلمان‌زاده، نایب‌رئیس انجمن تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی و آزمایشگاهی به جام‌جم می‌گوید: از بازار پنج میلیارد دلاری تجهیزات پزشکی ایران، حدود 30 درصد را کالاهای قاچاق تشکیل می‌دهد. بیشترین حجم قاچاق این کالاها نیز به کالاهای مصرفی و دستگاه‌های کوچک برمی‌گردد؛ زیرا حمل و نقل آن برای قاچاقچیان راحت‌تر است.
البته سلمان‌زاده ادامه می‌دهد: گاهی برخی تجهیزات پزشکی قاچاق را به شکل یخچال یا دستگاه‌های مشابه بسته بندی می‌کنند و با لابی‌هایی که دارند، آنها را وارد کشور می‌کنند. هند، چین، افغانستان و عراق کشورهایی هستند که به گفته این کارشناس تجهیزات پزشکی، بیشترین حجم تجهیزات پزشکی از این کشورها به داخل ایران قاچاق می‌شود.
رئیس هیات‌مدیره انجمن تامین‌کنندگان تجهیزات آزمایشگاهی برای خلاصی از این وضعیت چند طرح قابل اجرا ارائه می‌کند. به عقیده او، علاوه بر این که کنترل مرزها باید تشدید شود، نیاز است که بر مراکز عرضه تجهیزات پزشکی نیز نظارت بیشتری شود. یعنی اگر این مراکز اجازه نداشته باشند از تجهیزات پزشکی قاچاق استفاده کنند و با متخلفان برخورد قانونی شود، خود به خود قاچاق این تجهیزات هم کمتر می‌شود؛ زیرا وقتی تقاضا کمتر شود، ناخودآگاه عرضه غیرقانونی هم کمتر خواهد شد.
نسخه دومی که سلمان زاده پیشنهاد می‌دهد، تقویت اتحادیه‌ها و اصناف مرتبط با تجهیزات پزشکی است: «اگر این اتحادیه‌ها از این توان قانونی برخوردار باشند که فروشگاه‌های غیرمجاز عرضه تجهیزات قاچاق را پلمب کنند و اجازه برخورد قانونی با افرادی را داشته باشند که در بازار هم تجهیزات پزشکی قاچاق می‌فروشند، مطمئن باشید در آن شرایط، حجم قاچاق این کالاهای حساس و استراتژیک کاهش می‌یابد.»
غذا و لوازم آرایش رکورد زده‌اندرکورددار قاچاق کالاهای سلامت‌محور، انواع و اقسام لوازم آرایشی است که خیلی‌هایشان با جعل برندهای مشهور به بازار نفوذ پیدا می‌کنند. به گفته رئیس سازمان غذا و دارو، نیمی از بازار لوازم آرایشی را اقلام قاچاق، قرق کرده است.
گفته می‌شود گردش مالی سالانه بازار لوازم آرایشی و زیبایی در ایران 5/1میلیارد یورو است. تصور این که نیمی از این رقم سنگین به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود، ضرورت تشدید نظارت‌ها را به‌خوبی نشان می‌دهد. اگرچه بازار موادغذایی نیز به طور مستقیم در دسته‌بندی کالاهای نظام سلامت قرار نمی‌گیرد، اما مواد غذایی ارتباط تنگاتنگی با جان و سلامت مردم دارد و قاچاق آن می‌تواند سلامت جامعه را به شدت تهدید کند. تخمین زده می‌شود سالانه 20 میلیارد دلار مواد غذایی به کشور قاچاق می‌شود.
دکتر محمدحسین عزیزی، رئیس انجمن علوم و صنایع غذایی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند: بیشترین حجم قاچاق مواد غذایی شامل کالاهای غیرضروری مثل تنقلات، نوشابه‌های انرژی زا و مکمل‌های غذایی می‌شود. به گفته این عضو هیات‌علمی دانشگاه تربیت مدرس، کالاهای استراتژیک مواد غذایی به ندرت به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود، اما حجم کالاهای غیراستراتژیک قاچاق شده به کشور در حدی است که می‌تواند تهدید جدی برای سلامت جامعه محسوب می‌شود.
نگرانی نسبت به ورود شیرخشک قاچاقروز گذشته، رئیس سازمان غذا و دارو، نسبت به ورود شیرخشک‌ قاچاق از برخی مرزهای غربی هشدار داد و از مردم خواست از این شیرخشک‌ها استفاده نکنند. بر همین اساس دکتر سیامک مره‌صدق، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم آنلاین، احتمال ورود شیرخشک مسموم را از طریق قاچاق به کشور بالا دانست.
بر اساس اظهارات وی، اگر مبدأ ورود شیرخشک مسموم به کشور، قاچاق باشد وزارت بهداشت نمی‌تواند نقش پررنگی در جمع‌آوری آن از بازار داشته باشد، زیرا بازرسان این وزارتخانه صرفا می‌توانند بر داروخانه‌ها نظارت کنند.
میزان سالانه قاچاق کالاهای سلامت محورداروی قاچاق، حدود 11 میلیارد دلار. تجهیزات پزشکی قاچاق، حدود 2 میلیارد دلار. مواد غذایی قاچاق، حدود 20 میلیارد دلار. لوازم آرایشی، حدود 2 میلیارد دلار.